Hình như em đã yêu ngay từ cái nhìn đầu tiêtu vi quy suu nu mang 2017
TIỂU SỬ LÊ NGỘ CHÂU
LỊCH SỬ BÁO BÁCH KHOA
-- 1957 một tạp chí có tên Bách Khoa do hai ông Huỳnh Văn Lang, Hoàng Minh Tuynh sáng lập, xuất bản mỗi tháng hai kỳ, với ý niệm là: “Diễn bọn chung của toàn bộ những người tha thiết đến những vấn đề chủ yếu trị, gớm tế, Văn hoá, làng hội.”
Nguồn tài chánh thuở đầu của Bách Khoa là vì đóng góp của một đội nhóm 30 người, tất cả những bên giáo, đơn vị báo, nhân viên hay công bốn chức thời thượng thời bấy giờ; mỗi cá nhân góp 1.000 đồng (lương mon hàng người có quyền lực cao lúc đó khoảng 5.000 đồng) , tổng số được 29.500 đồng, một số tiền phải nói là khá to (theo TS Phạm Đỗ Chí, thì 1 US$ = 35 VN$ với số tiền ấy tương đương với trên 20 lạng kim cương theo thời giá chỉ 1957 dịp bấy giờ). Bạn đang xem: Hình như em đã yêu ngay từ cái nhìn đầu tiêtu vi quy suu nu mang 2017
Có người sáng tác cho rằng nhóm 30 fan đó chúng ta chỉ góp chi phí chứ “không thâm nhập viết lách gì mang lại Bách Khoa” điều đó không trọn vẹn đúng, vì chúng ta cũng có thể thấy tức thì từ mấy số đầu Bách Khoa đã bao gồm các bài viết mà tác giả cũng có tên trong danh sách những người góp vốn cho Bách Khoa như: Phạm Ngọc Thảo (Thế làm sao là Quân team mạnh, BK số 1), Hoàng Minh Tuynh (Nên để trẻ được tự do thoải mái hay yêu cầu nghiêm tương khắc với trẻ), Bùi Văn Thịnh (Một quy trình tiến độ mới cơ chế kinh tế, BK số 1 và 2>, Đỗ Trọng Chu (Trung cộng tấn công Hoa kiều sống Đông phái nam Á, BK số 2), Phạm Duy lạm (Bao giờ trời lại sáng, BK số 3, cuộc chiến tranh tương lai, BK số 24), Nguyễn Huy Thanh (Vấn vấn đề trợ mọi tiểu xí nghiệp, BK số 3, Quỹ huyết kiệm, BK số 5), Tăng Văn Chỉ (Quân bình giá chỉ vật, một biện pháp trong thời điểm tạm thời và rất buộc phải để chấn hưng tởm tế, BK số 6), Võ Thu Tịnh (Tìm gọi quốc cơ: Pantja Sila của cùng hoà nam giới Dương, BK số 7)…
Theo ông Huỳnh Văn Lang thì: “Người thư cam kết toà soạn thuở đầu của Bách Khoa là bà Phạm Ngọc Thảo hay Phạm Thị Nhiệm, là em gái của GS trường Petrus Ký Phạm Thiều đã tập trung ra Bắc. Bà Phạm Ngọc Thảo là fan đã mời được một số cây cây viết cộng tác ban đầu cho Bách Khoa như học giả Nguyễn Hiến Lê, BS Nguyễn Văn Ba, BS Dương Quỳnh Hoa với nhứt là công ty văn Nguiễn dở hơi Í, rồi thiết yếu anh Nguiễn dại dột Í, đã ra mắt thêm Bùi Giáng, Nguyễn Thị Hoàng và nhiều người sáng tác khác. Bà Thảo cũng có viết một ít bài trong số số báo đầu với cây viết hiệu là Minh Phong.” <6>
Và bởi vậy đã siêu rõ, đâu là cỗi nguồn của tờ báo, Bách Khoa sẽ phải mở màn bằng giấy tờ của một “nội san” trực thuộc Hội Văn Hoá Bình Dân.
Sự kiện team sáng lập Bách Khoa, trong veo nửa năm cơ mà không xin được bản thảo ra báo – khi mới bước vào năm sản phẩm hai của nền đệ Nhất cùng Hoà, đã hé lòi ra ý vị trí hướng của một nền “dân nhà tập trung” của cơ quan ban ngành thời bấy giờ và hầu hết được đông đảo người đồng ý – và cũng còn quá sớm để nói đến manh nha một chính sách độc tài sau này này.
-- 1958, lúc Huỳnh Văn Lang đi tu nghiệp sống Mỹ, Lê Ngộ Châu được ông vua Minh Tuynh – thời điểm đó đang làm phó giám đốc Viện ăn năn Đoái, trình làng với chủ nhiệm Huỳnh Văn Lang vào làm cho Bách Khoa như một thư ký kết toà soạn. Trên thực tiễn từ đây, Lê Ngộ Châu là tín đồ trực tiếp quản lý tờ Bách Khoa, mặc dầu chủ nhiệm Huỳnh Văn Lang vẫn đứng tên.
-- 1965, trong những Kỷ niệm 8 năm, cũng chính là số Xuân Ất Tỵ, Bách Khoa 193-194 đã có tương đối nhiều bước cải tiến: câu chữ ngày càng đa dạng mẫu mã và thăng bằng hơn, với ý niệm của công ty nhiệm Lê Ngộ Châu là: “tờ báo trong thời điểm ra những số đặc trưng hướng về một công ty điểm như số xuất bản trong cơ hội đản sinh đức Phật… cùng thay bởi ra một vài về tôn giáo thì Bách Khoa đăng hàng loạt bài trong vô số nhiều kỳ lên tiếp về những tôn giáo vẫn phát sinh giỏi bắt rễ trên khu đất nước chúng ta mà ít người biết rõ, trường đoản cú đạo Cao Đài, Phật giáo Hoà Hảo mang đến đạo Ba-Hai, Hồi Giáo… Thay bởi ra một số về cuộc sống sự nghiệp các nhà văn hiện nay tại, thì Bách Khoa ra mắt cùng bạn đọc trên mỗi số báo về “Sống và Viết Với” của một công ty văn, vụ việc góp lại trong tương lai thành được một thành tích mấy trăm trang chứ chưa phải chỉ thu gọn gàng trong mấy chục trang của một số trong những đặc biệt.”
Về hình thức, Bách Khoa bao gồm một vóc dáng mới mẻ, những trang báo trình diễn sáng sủa, với đều mẫu bìa nghệ thuật do các hoạ sĩ danh tiếng thiết kế như Phạm Tăng, Tạ Tỵ, cùng với các hoạ sĩ trẻ năng lực như Lâm Triết (huy chương rubi Triển lãm Hội Hoạ mùa xuân 1962), Nghiêu Đề (huy chương bạc Triển lãm Hội Họa ngày xuân 1961), với hoạ sĩ Văn Thanh sau này.
***
BÁCH KHOA VỚI NHIỀU TÊN GỌI
Tùy địa chỉ mỗi người lúc đến với Bách Khoa nhưng mà đặt đến những tên gọi khác nhau, thông thường nhất là “nhóm” Bách Khoa, nhà văn nhà báo Nguiễn ngớ ngẩn Í thì dí dỏm call đó là “động” Bách Khoa, với số bên văn trẻ khởi nghiệp cùng thành danh từ Bách Khoa thì hotline đó là “lò” Bách Khoa – cũng là nhóm chữ của phòng văn bạn nữ Trùng Dương trong bài xích viết: Bách Khoa, địa điểm từ đó <2> nhưng có lẽ rằng tiếng call phổ quát mắng và ân cần nhất vẫn chính là “gia đình” Bách Khoa, do cái không khí thân ái ấm cúng mà anh chị em Lê Ngộ Châu – Nghiêm Ngọc Huân đã tạo ra cho những ai đó đã từng mang đến và nghỉ ngơi với toà soạn Bách Khoa.
Từ địa chỉ 160 Phan Đình Phùng sử dụng Gòn, cùng với thời gian, công ty báo Lê Ngộ Châu trong vai trò một công ty nhiệm kiêm công ty bút tài năng của Bách Khoa, tên tuổi anh càng ngày càng tỏa sáng. Các cây cây bút cộng tác lâu năm với Bách Khoa và cả rất nhiều cây viết mới sau này này, đã bao gồm cùng một nhấn định: Lê Ngộ Châu là tín đồ có kiến thức rộng, từ tốn và điềm tĩnh trong phương pháp ứng xử, được xem như như “linh hồn” của báo Bách Khoa tính đến năm 1975.
Tuy Bách Khoa từng được review là một vùng xôi đậu: quốc cùng và cả nguyên tố thứ tía – theo ngôn từ trong phòng thơ Nguyên Sa. Ví von của Nguyên Sa đúng cho cả hai thời kỳ của Bách Khoa.
-- Thời kỳ hai, với công ty nhiệm Lê Ngộ Châu, cũng là dài lâu nhất, nhóm Bách Khoa đã có Người Tù Võ Phiến chống cộng, kề bên Bút Máu Vũ Hạnh / Cô Phương Thảo cán bộ CS nằm vùng, cùng với các cây cây viết có xu thế trung dung hay còn gọi là thành phần thứ cha như học đưa Nguyễn Hiến Lê, LM Nguyễn Ngọc Lan, nhà báo Nguiễn lẩn thẩn Í / Nguyễn Hữu Ngư… Lê Ngộ Châu rời khỏi từ chống chiến cũng được xem như thành phần thiết bị ba, nhưng mà LNC đã khôn khéo dung hòa được mọi xu thế chính trị, tôn giáo khác hoàn toàn để Bách Khoa càng ngày càng quy tụ được nhiều cây bút gồm uy tín nằm trong cả ba miền Nam, Trung, Bắc, thuộc những thế hệ già trẻ tiếp nối.
Về nội dung, với 3 máu mục chính: Biên khảo, Nghị luận, Văn nghệ có thể nói rằng Bách Khoa đã ra mắt được khá không thiếu các kỹ càng của làng hội miền Nam, cả tiếp cận với các phong trào tư tưởng mới từ Tây phương, từ văn học, kỹ thuật tới triết học tập trong và ngoại trừ nước qua ngót nhì thập niên
Đáng nói hơn nữa, Lê Ngộ Châu còn phát hiện tại thêm các cây viết trẻ và nhiều phần đều thành danh phần đa năm sau đây này. Với những cây cây viết nam như Lê tất Điều, è cổ Hoài Thư, Hoàng Ngọc Tuấn, gắng Uyên, Nguyễn Mộng Giác, và các cây bút cô gái như Tuý Hồng, Nguyễn Thị Hoàng, Trùng Dương, Nguyễn Thị Thuỵ Vũ…
Lê Ngộ Châu tuy chưa hẳn là văn gia – chữ của Võ Phiến, mà lại anh là một chủ nhiệm quản ngại trị giỏi, một chủ bút cũng khá bén nhạy cảm với thơ văn. Vào lúc năm 1970 khi toà biên soạn Bách Khoa vừa dấn được bài bác thơ Còn Chút Gì Để Nhớ của Vũ Hữu Định, một tên tuổi còn lạ lẫm với Lê Ngộ Châu nhưng do thấy bài thơ quá hay với hình hình ảnh nhẹ nhàng về phố núi Pleiku, Lê Châu sẽ nhờ Trí Đăng chở tới nhà nhạc sĩ Phạm Duy – cũng là đồng bọn của Lê Châu từ hồi binh cách trong Liên khu Tư, cơ hội đó Phạm Duy vẫn ở cư xá Chu táo tợn Trinh bổ tư Phú Nhuận ngay sát hồ tắm bỏ ra Lăng, khu vực quy tụ nhiều mái ấm gia đình nghệ sĩ tới ngơi nghỉ như Năm Châu, Nguyễn táo bạo Côn, Duyên Anh, Minh Trang, Kim Tước… cùng Lê Châu ý kiến đề nghị Phạm Duy phổ nhạc. Chỉ 2 ngày sau Phạm Duy đã chắp cánh cho bài xích thơ Còn Chút Gì Để Nhớ bằng một bạn dạng nhạc thuộc tên với được phát ngay trên đài phân phát thanh sài thành với giọng ca vượt thời gian của Thái Thanh. Phổ nhạc thơ là một trong khía cạnh khả năng khác trong gia tài âm nhạc của Phạm Duy.
NHỮNG CHẶNG ĐƯỜNG BÁCH KHOA
“Xây dựng nước nhà về trọn vẹn là trọng trách chung của đa số người, trong các số ấy việc đóng góp thêm phần sáng loài kiến cá nhân, cho dù đúng, dù sai, đều có lợi lợi, miễn là tứ tưởng ấy khởi nguồn từ một ý muốn giỏi và thành thực. Một giang sơn nếu chỉ gồm một nền ghê tế kiên cố chưa đủ. Thêm 1 trình độ chính trị cao cũng không hoàn toàn. Một đất nước cần phải là 1 trong tổ vừa lòng tất cả: gớm tế, thiết yếu trị, văn hoá, xã hội… phát hành một nước việt nam hẳn là xây dựng đủ các ngành, những khoa, các phương diện. Với quan niệm như thế, tập san Bách Khoa ra đời.” <5>
Thay Lời Phi Lộ kia như là 1 trong tuyên ngôn của tờ Bách Khoa, đồng thời cũng bội phản ánh con đường lối của nhóm Bách Khoa lúc bấy giờ.
Mấy số báo Bách Khoa thứ nhất chủ yếu ớt là đăng các bài của nhóm nhân viên trong Hội Nghiên cứu tài chính Tài chánh của ông Huỳnh Văn Lang.
Học giả Nguyễn Hiến Lê, vào cuốn hồi ký kết Đời Viết văn của tôi – Chương 20, ông viết: “Trong lịch sử vẻ vang báo chí nước nhà, tờ Bách Khoa có một địa vị đặc biệt. Không nhận trợ cung cấp của chủ yếu quyền, không ủng hộ chính quyền mà sống được mười tám năm, trường đoản cú 1957 mang lại 1975.”
Nhận định của học đưa Nguyễn Hiến Lê: “Bách Khoa ko ủng hộ chủ yếu quyền” là không hoàn toàn đúng ở quy trình một của tờ báo Bách Khoa < từ 1957 cho tới 1963 > khi ông Huỳnh Văn Lang còn thay mặt đứng tên trực tiếp điều hành tờ báo.
Ở quy trình tiến độ một, thể hiện thái độ thân chính quyền là phần vô cùng đậm đường nét của tập san Bách Khoa, điều này không tất cả gì đáng ngạc nhiên vì nhì ông Huỳnh Văn Lang, Hoàng Minh Tuynh và nhóm công ty chương sẽ là những công chức cao cấp của chính quyền thời bấy giờ. Tức thì từ Bách Khoa số 1, nơi cuối các trang báo trống hay là khu vực trích dẫn các danh ngôn cổ kim, thì đã tất cả 5 trang (trang 8, 29, 39, 43, 62) là các câu trích dẫn bốn tưởng Ngô Đình Diệm từ những bài xích diễn văn đâu đó của vị Tổng thống đương thời:
-- BK1 trang 8, ngay bên dưới câu trích dẫn của Đức Hồng Y Saliège, là tư tưởng của TT Ngô Đình Diệm: “Chúng ta quyết vai trung phong xây dựng tổ quốc Việt phái nam trên những căn nguyên mới. Lấy nhân dân là cưng cửng vị, lấy tự do dân chủ là phương châm, lấy công lý xóm hội làm cho tiêu chuẩn.”
-- BK1, trang 29: “Những nhà nghĩa cá thể tư lợi không đếm xỉa gì cho tới công lý thôn hội, cũng giống như chủ nghĩa độc tài siêng chế ko đếm xỉa gì tới phẩm giá bán và tự do thoải mái của con bạn , phần đa là những tuyến đường dẫn tới đọa đày, nô lệ.” TT Ngô Đình Diệm
-- BK1, trang 39: “Những cố gắng của bọn họ phải nhằm mục tiêu mục phiêu nâng cao đời sống quốc dân, nâng đỡ các giới đề xuất lao, tốt nhất là nông dân, san bởi những nỗi bất công, trừ diệt phần đa mầm áp bức.” TT Ngô Đình Diệm
-- BK1, trang 43 cũng ngay bên dưới câu trích dẫn của Đức Hồng Y Saliège, là bốn tưởng của TT Ngô Đình Diệm:“Các đồng đội phải tận tâm chăm chút tới cuộc sinh hoạt hàng ngày của đồng bào, luôn luôn luôn khám phá nhu mong và ước muốn của đồng bào, để ân cần hỗ trợ về phần lớn phương diện.”
-- BK1 trang 62: “Dân muốn thì quân nghe, quân làm thì dân giúp. Tình đồng bào với quân nhóm quả là tình cá nước. Quân dân tốt nhất trí là căn cơ của bao gồm nghĩa.” TT Ngô Đình Diệm
Và duy nhất là mấy bài ý kiến trên báo Bách Khoa ký tên nhà nhiệm Huỳnh Văn Lang phản ảnh rất rõ quan điểm của cơ quan ban ngành đệ Nhất cùng Hòa mà lại ông HVL sẽ tham gia, như:
Cũng trong năm 1958 đó, fan hâm mộ Bách Khoa đang không thể không để ý tới mấy Thông báo của Nhóm Văn Hóa Ngày Nay vì nhà văn tốt nhất Linh Nguyễn Tường Tam nhà trương, và thông tin này sẽ đăng liên tục trên những số Bách Khoa 31, 33, 34 với câu chữ như sau:
Một tăm tiếng văn hoá và chính trị to như tốt nhất Linh Nguyễn Tường Tam, lúc đó Nhất Linh đang dần là hội viên danh dự với cũng là cầm vấn Hội Văn cây viết Việt Nam, cùng ngay giữa năm sản phẩm công nghệ tư sung túc của nền đệ Nhất cộng Hòa mà cũng không xin được bản thảo ra 1 tuần báo văn chương, sự khiếu nại ấy rất đáng để được ghi nhận và quan tâm. Nhưng giữa bối cảnh “Sáng Dội Miền Nam” (tên một tạp chí hình ảnh rất đẹp mắt của ông Võ Đức Diên thời đệ Nhất cùng Hoà) thời điểm ấy, với với cơ chế một nền dân nhà tập trung hầu như vẫn được dân chúng miền nam bộ mặc nhiên chấp nhận.
Huỳnh Văn Lang đã với Phạm Ngọc Thảo (là một tay khuynh đảo “hai mang,” cấp bậc Đại tá của quân đội cả hai bên). Nhì người bắt đầu đi liên lạc chuyên chở với một trong những tướng lãnh thân tín trực thuộc đảng nên Lao như những tướng trằn Thiện Khiêm, Nguyễn Khánh, Đỗ Cao Trí… để lập một kế hoạch đảo chính cơ chế Ngô Đình Diệm, với mục đích sa thải vợ chồng ông cầm cố vấn Ngô Đình Nhu, Đức Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục với ông Ngô Đình Cẩn ngoài miền trung nhưng duy trì lại vậy Diệm – người mà ông HVL vẫn vinh danh coi như là biểu tượng của chủ yếu nghĩa. Huỳnh Văn Lang sẽ nói với tướng Nguyễn Khánh là: mình thay máu chính quyền “ông cụ” để giữ “ông cụ”.
Với kế hoạch “đảo chánh nửa vời” ấy nhằm mục đích phân hóa một mái ấm gia đình Họ Ngô vốn có truyền thống lâu đời đoàn kết fe son từ bao nhiêu thế hệ, yêu cầu nói là chủ nhân trương cuộc thiết yếu biến ấy vẫn quá “lãng mạn hoặc ngây thơ” và cũng minh chứng ông Huỳnh Văn Lang sẽ chẳng phát âm gì TT Ngô Đình Diệm, bạn mà ông được gần gụi và giao hàng trung thành trong suốt 9 năm và tất nhiên mưu thiết bị “đảo chánh” ấy của group Lang – Thảo đã bất thành ngay từ trong trứng nước. <7>
Bài viết lâu năm 6 trang là 1 trong phân tích bài học của 9 năm về nền đệ Nhất cộng Hoà, với đánh giá và nhận định rằng:“Nếu ko đớn hèn bị động thoả hiệp đầu hàng, thì không khi nào có được chính sách độc tài. Trường hợp có chính sách độc tài như đã xảy ra trong 9 năm gian khổ – thì chính họ bất cứ ai ai cũng đều có một phần trách nhiệm ko nhỏ.” Và đấy là câu tóm lại của bài xích viết: “Một dân tộc thế nào thì bao gồm một cơ quan ban ngành thế ấy.” “Và ta phải nghiền ngẫm chân lý này để đấu tranh phát hành một chính sách chân chủ yếu Dân nhà và thực thụ Tự Do.”<5>
NHỮNG KHÓ KHĂN VỀ TÀI CHÁNH CỦA BÁCH KHOA
Tạp chí Bách Khoa trước và sau thay tên 5 lần, mặc dù có những tên không giống nhau nhưng cơ phiên bản tờ báo luôn luôn bao gồm hai chữ Bách Khoa xuyên suốt từ tiên phong hàng đầu tới số 426. <6>
Sở dĩ có sự biến đổi tên điện thoại tư vấn như trên phần nhiều vì tại sao chính trị: từ chế độ cũ / đệ Nhất cùng Hoà sang cơ chế mới / đệ Nhị cùng Hoà, với cả do những mặt đường lối chuyển đổi rất bất thường của những Bộ tin tức và chính sách kiểm duyệt báo chí truyền thông thời bấy giờ.
Viết về tờ báo Bách Khoa, ai ai cũng nghĩ đó là tờ báo không nhận nguồn trợ cung cấp từ chính quyền điều đó đúng, mà lại nếu nói Bách Khoa không tồn tại khó khăn về tiền bạc thì không nên – vì tính từ lúc sau thay máu chính quyền 1963, khi ông Huỳnh Văn Lang vướng vào vòng lao lý, thu nhập nhập về quảng cáo không còn như trước, rồi thêm triệu chứng lạm phát khiến cho mọi giá thành cho vấn đề in ấn từng số Bách Khoa ngày một gia tăng, số người hâm mộ Bách Khoa cũng lên xuống không bình thường do thiên tai anh em lụt ngoại trừ Trung, do biến động chính trị và tình hình chiến sự lan rộng khiến đường bộ mất bình an và Bách Khoa không thành lập ra miền trung được – mà ai cũng biết khu vực miền trung tuy nghèo nhưng lại là vùng tất cả số fan hâm mộ tiêu thụ sách báo lớn nhất của cả nước. Nhà thơ Thành Tôn bấy lâu vẫn tự nguyện giúp tạo sách báo ở khu vực miền trung trong những năm cũng đã cho biết như vậy.
Khi Bách Khoa thực sự lao vào những giai đoạn trở ngại về tài chính. Lê Châu đã bắt buộc bươn trải, thay đổi nhà in, tìm nơi in với cái giá rẻ, và sút thiểu mọi túi tiền ở toà soạn nhằm Bách Khoa rất có thể sống còn, đây là một điều tỉ mỷ “tài năng khác” của Lê Ngộ Châu ít được ai biết tới. Một điểm son khác của Bách Khoa, cho dù trong tình trạng thiếu vắng nào, chưa khi nào Bách Khoa không kiêm toàn phần nhuận bút với những cây cây bút cộng tác trong nước.
Bách Khoa quá trình đầu, báo in ở (1) bên in An Ninh, 44 Nguyễn an ninh Sài Gòn, rồi một bên in khác (2) đơn vị in Văn Hoá 412-414 nai lưng Hưng Đạo sài Gòn,
Nhà in Tương Lai trên phố Võ Tánh trước kia vì trúng thầu in vé Số Quốc gia bổ ích nhuận lớn, nên trong vô số năm dấn in thêm Bách Khoa với cái giá rất buộc phải chăng; mà lại khi mất thu nhập nhập này, Tương Lai không còn có thể in Bách Khoa với giá rẻ như trước, Bách Khoa đứng trước nguy hại “sập tiệm”.
May dịp đó gồm nhà văn đơn vị báo Nguiễn dại Í vốn là bạn thân lâu năm của anh ý Trí Đăng tự hồi còn ở Quảng Ngãi, giới thiệu Lê Ngộ Châu với công ty xuất phiên bản Trí Đăng. Anh Trí Đăng, thương hiệu thật là Nguyễn Liên tuy nơi bắt đầu nhà giáo có bởi Cao học Triết Đại học tập Văn Khoa tp sài gòn nhưng lại thích hoạt động trong ngành xuất bản. Anh gồm nhà in lớn, lại đang thành công trong các bước xuất bạn dạng sách giáo khoa, bắt buộc Trí Đăng đã nhận được in Bách Khoa với cái giá vốn tuy nhiên anh LNC vẫn chưa hết khó khăn cho cho dù đã sút thiểu buổi tối đa mọi chi tiêu ở toà soạn, cùng với nhân sự chỉ còn 3 người: vợ ông xã Lê Châu – Nghiêm Ngọc Huân cùng một thư ký.
Bách Khoa đang tạo mỗi kỳ rộng 4 ngàn số báo, với 1000 người hâm mộ dài hạn và khoảng 100 người hâm mộ ở nước ngoài, ni số phạt hành có lúc xuống chỉ còn 1 ngàn, sau có tăng mạnh nhưng cũng không thể nào trở lại số lượng ban đầu. Giá bán báo nên tăng từ bỏ 8$ lên 12$ rồi 15$... Tới một lúc, để có thể sống còn, Bách Khoa đề nghị cùng với các tạp chí khác ví như Văn, Tân Văn, Phổ Thông, Văn Học, đồng loạt tăng lên 20$ một số trong những báo.
Rồi từ bỏ số BK 378
